Rys historyczny
W roku 2019 w letniej bazie Szarży w kadrówce został wyburzony stary kominek i w jego miejsce powstał piec rakietowy ze ścianą akumulującą ciepło. Projekt wykonawczy sporządził Klaus Hermann, a wybudowali go Klaus Hermann i Andrzej Nietubyć z dodatkową pomocą Jacka Kani i Aarona Ansarov’a, a także młodej osoby, której na razie nie możemy sobie przypomnieć.
W efekcie cała ściana kadrówki została zabudowana ceglanym murem, przez co piec uzyskał przezwisko Malbork.
Nazwa piec rakietowy pochodzi od dziwnych dźwięków jakie może wydawać piec, gdy jest mocno nagrzany.
Rozpalanie tego pieca nie jest łatwe i różni się od rozpalania byle dymarki czy kuchni kaflowej. Ze względu na to, że piec posiada bardzo długie przewody dymowe, które prowadzą przez ścianę akumulacyjną, procedura rozpalania wymaga wykonania szeregu czynności oraz, w razie konieczności, uruchomienia procedury ratunkowej. Ważna jest również procedura czyszczenia pieca przed rozpaleniem.
Niniejsza instrukcja jest oparta na oryginalnej instrukcji podyktowanej przez Klausa, który dyktował ją przez dwie godziny, a Przemek Rawa spisywał na kartce. Oryginalny zapis tej instrukcji krąży wśród Szarżowiczów. Niniejsza instrukcja zawiera całe zdania pochodzące z oryginału. Dla podkreślenia jej historycznego charakteru tutaj dostępny jest skan pierwszego rękopisu. Najciekawsze sformułowania pochodzące z oryginalnego rękopisu zostały przedstawione pogrubioną kursywą oraz opatrzone buźką 😃
Przyciski pozwolą Wam łatwo przeskakiwać między częściami instrukcji:
Budowa pieca
Na zdjęciach pokazano najważniejsze elementy pieca.
Włącznik główny wentylatora – odpowiada za doprowadzenie energii elektrycznej do wentylatora. Znajduje się w dole na ścianie po lewej stronie pieca.
Popielnik razem z dwoma cegłami szamotowymi ustawionymi jedna na drugiej, które zamykają częściowo wlot powietrza do popielnika. Ustawienie cegieł jest istotne, dlatego czytaj uważnie instrukcję oraz ewentualnie objaśnienie zasady działania pieca. Te cegły wyjmujemy tylko na czas usuwania popiołu oraz na chwilę zapalania.
Palenisko z dwoma pokrywkami – deklami. Jedna pokrywka jest przezroczysta, szklana, a druga wewnętrzna, metalowa ze śrubą do chwytania. Dekiel metalowy będzie używany jedynie w czasie procedury ratunkowej.
Komora wentylatora wraz ze sterownikiem – obok pieca znajduje się ceglana komora wentylatora przykryta grubym drewnianym blatem. Na bocznej ścianie komory, poniżej blatu znajduje się sterownik wentylatora z zaznaczonymi pozycjami Off, Low, Medium i High oznaczającymi prędkości wentylatora.
Pod blatem przykrywającym wentylator znajduje się sterownik wentylatora, który posiada trzy położenia, trzy prędkości: OFF – wentylator wyłączony, LOW – niska prędkość, MEDIUM – średnia, HIGH – prędkość maksymalna:
Szyber górny i dolny – szyber to przepustnica pozwalająca na zamknięcie lub otwarcie przewodu kominowego. Nasz piec ma dwa takie szybry. Nie są one widoczne, jedynie spomiędzy cegieł wystają pręty do zasuwania lub odsuwania tych szybrów. Aby dany szyber otworzyć trzeba wyciągnąć pręt do oporu ze ściany, żeby zamknąć trzeba w kierunku cegieł wsunąć pręt do oporu. Górny szyber otwiera komin, a dolny szyber otwiera tzw. krótki obieg, czyli obieg startowy. Krótki obieg jest potrzebny do tego aby nagrzała się górna część komina i wytworzył ciąg. Gdy już jest ciąg, to zamknięcie krótkiego obiegu (czyli skrótu) spowoduje, że ciąg od komina przeciągnie gorące spaliny przez kanały w całej ceglanej ścianie i rozpocznie się proces akumulacji ciepła.
Wajcha – dźwignia z dwoma położeniami Open i Close – służy do otwierania przepustnicy wentylatora, ale zawsze trzymamy ją w położeniu Open, nie ma znaczenia dla eksploatacji pieca.
Beczka – jest to część pieca, przez którą przechodzą gorące spaliny – dzięki temu, zanim cała ceglana ściana się nagrzeje, gorąca beczka w krótkim czasie zaczyna ogrzewać pomieszczenie.
Grzejniki, radiatory na poddaszu – umieszczone przy kominie na poddaszu grzejniki niedługo po rozpaleniu pieca ogrzewają poddasze, rozprowadzając ciepło dochodzące do komina w pomieszczeniu.
Procedury przygotowawcze
Czyszczenie pieca
Przed każdym paleniem trzeba wyczyścić piec. Czyścimy przez popielnik po wyjęciu dwóch cegieł szamotowych. Do czyszczenia służy specjalne narzędzie – deseczka na długim kiju.
Czyścimy cały kanał aż do samego końca w głębi popielnika. Na dole popielnika znajduje się metalowa blacha, której nie należy podważać ani usuwać.
Jeśli od razy przystępujesz do rozpalania, to nie wkładaj z powrotem cegieł – zrób to dopiero po wstępnym załadowaniu pieca paliwem.
Sprawdź, czy przezroczysta pokrywka nie jest zbyt osmalona. Ważne jest aby zachowała przezroczystość ponieważ przez nią kontroluje się rozpalanie. Jeśli jest zbyt czarna trzeba ją umyć na zewnątrz za pomocą wody z węża, trawy, słomy lub drobnego piasku.
Przygotowanie pakietów startowych i paliwa
Do palenia w piecu naszykuj odpowiedni zapas suchego drewna w postaci prostych patyków (bez rozwidleń) lub szczap dość drobno porąbanych, o długości około 30 cm. Pamiętaj, że piec zaczyna nagrzewać pomieszczenie po około dwóch godzinach, a ściana akumulująca ciepło zaczyna być ciepła po 20 (?) godzinach palenia (ta informacja jest do potwierdzenia) – przygotuj sobie odpowiedni zapas suchego drewna. Patyki lub szczapki w zapasie nie mogą być dłuższe niż 30 cm bo inaczej nie uda się zamknąć górnej pokrywki paleniska w czasie rozpalania. Szczapy i gałęzie do dokładania po rozpaleniu pieca nie powinny być grubsze niż przedramię.
Przygotuj trzy pakiety startowe, tzw rolady. Weź garść patyków nie grubszych niż kciuk i zawijaj w papier oraz tekturę, dokładając stopniowo patyki. Dwie rolady powinny być grubsze, takie, które możesz objąć dłonią, a trzecia rolada powinna być mniejsza, o średnicy dziury w standardowej rolce papieru toaletowego (3-4 cm)
Wyjmij cegły zasłaniające wlot do popielnika i umieść rolady poziomo na dnie popielnika centralnie pod otworem paleniska, tak aby je było widać od góry. Dwie grube rolady na dole, obok siebie, a trzecia – mała – na górze. Sposób umieszczenia pakietów startowych w palenisku przedstawiają zdjęcia
Zamknij górną przezroczystą pokrywkę, metalowy dekiel pozostaw na zewnątrz.
Piec jest gotowy do rozpalania 👍
Rozpalanie
Otwórz obydwa szybry, tzn. wyciągnij pręty do oporu.
Zamknij przezroczystą pokrywkę, a metalową pokrywkę pozostaw na zewnątrz.
Włącz główny przełącznik wentylatora na „ON”.
Włącz sterownik wentylatora na „LOW”.
Otwórz popielnik (ew. wyjmij cegły) i podpal papier w pakietach startowych od strony popielnika.
Szybko włóż cegły na miejsce tak aby były uchylone, żeby powietrze z wentylatora mogło wpływać do paleniska i zamknij popielnik.
Zapamiętaj, która jest godzina lub włącz stoper, żebyś wiedział(a) kiedy minie pierwsza godzina palenia.
Sprawdź, czy pakiety startowe się rozpalają i wyjdź na zewnątrz, aby sprawdzić czy konklawe ma wynik pozytywny 😇 tzn. czy z komina idzie biały dym.
Gdy całe pakiety startowe zajmą się ogniem zdejmuj na chwilę górną pokrywkę i dokładaj patyki pionowo ale tak, aby połowa otworu paleniska pozostawała pusta, niewypełniona oraz żeby patyki były oparte o ściankę od strony beczki. Zaraz po dołożeniu patyków zakrywaj pokrywkę.
Sprawdzaj czy utrzymuje się niezmieniony wynik konklawe, tzn. czy dym jest biały. Jeśli dym robi się szary lub, co gorsze, czarny – trzeba zwiększyć obroty wentylatora o jeden stopień. Dym robi się ciemny gdy do paleniska dochodzi zbyt mało powietrza.
Po godzinie palenia można myśleć o zdejmowaniu pokrywki i wyłączeniu wentylatora 😃 . Oprócz myślenia o tym możesz sprawdzić czy komin już jest odpowiednio nagrzany aby dawać naturalny ciąg. W tym celu wyłącz wentylator i szybko zdejmij pokrywkę. Zobacz czy ogień z paleniska wraz z dymem idzie w głąb pieca i czy nie idzie o góry, jednym słowem czy nie dymi z paleniska. Jeśli dymi na pokój, to musisz zakryć pokrywkę i znów włączyć wentylator. Po pewnym czasie, np. po 15 minutach dalszego palenia możesz sprawdzić czy uda się uzyskać naturalny ciąg, żeby móc wyłączyć na stałe wentylator i na stałe mieć zdjętą pokrywkę.
Pamiętaj, że piec zawsze musi mieć dobry dopływ powietrza:
• albo przez wentylator i uchylone cegły w popielniku, wtedy pokrywka paleniska musi być zamknięta
• albo przez otwarte palenisko, czyli zdjęta pokrywka i dekiel, wentylator wyłączony i cegły w popielniku zasunięte
Gdy ogień jest dobrze rozpalony dokładaj coraz grubsze szczapy lub polana, jednak nie grubsze niż przedramię i zawsze tak, aby połowa paleniska była pusta gdyż musi pozostać miejsce na przepływ powietrza, dzięki temu nie będzie dymiło na pokój (zob. zdjęcie):
Po kolejnej godzinie, gdy piec pali się już bez pomocy wentylatora i palenisko jest otwarte możesz włączyć dłuższy obieg czyli zamknąć dolny szyber. Obserwuj wtedy ogień czy nie przygasa i czy nie zacznie dymić. Jeśli się tak stanie to uruchom procedurą ratunkową aby podtrzymać ogień. Jeśli dym idzie na pokój to nie możesz czekać z działaniem, bo jeśli dym pójdzie na pokój i na poddasze to musisz ewakuować ludzi z budynku i wietrzyć, bo nikt w środku nie wytrzyma.
Dalsze palenie odbywa się już bez wentylatora, przy odkrytym palenisku i z zamkniętym dolnym szybrem. Ciepło z pieca przechodzi przez całą ceglaną ścianę i po dłuższym czasie (potrzebna informacja ile) cała ściana nagrzewa się i potem oddaje ciepło przez wiele, wiele godzin.
Procedura ratunkowa
Jeśli w palenisku dym lub ogień idzie do góry na pokój i nie ma ciągu do wnętrza pieca to:
• dorzuć kilka suchych patyków
• zamknij palenisko oboma deklami lub przynajmniej pokrywką przezroczystą (użycie metalowego dekla może być niemożliwe jeśli zbyt długie patyki wystają z paleniska
• Otwórz popielnik, odchyl cegły, zamknij popielnik
• Włącz wentylator na „HIGH”
Te czynności musisz wykonać szybko, jeśli zbyt dużo dymu dostanie się do pomieszczenia i na poddasze to niestety będzie trzeba ewakuować ludzi z budynku i przeprowadzić wietrzenie.
Gdy zakryte są oba dekle, to nie widać co się dzieje w palenisku. Możesz zajrzeć czy ogień jest podtrzymany otwierając na krótką chwilę drzwiczki do popielnika. Po około 15 minutach dokonaj próby wyłączenia wentylatora i sprawdzenia czy naturalny ciąg w głąb pieca jest wystarczająco silny:
• Wyłącz wentylator
• Otwórz popielnik
• Sprawdź, czy nie zaczyna dymić spod górnej pokrywki. Jeśli natychmiast zaczyna dymić to zamknij popielnik i włącz z powrotem wentylator na „HIGH”, pokrywki muszą być zakryte. Odczekaj następne 10 minut i spróbuj ponownie.
• Jeśli nie dymi, to zasuń cegły, zamknij popielnik
• Otwórz palenisko od góry (zdejmij pokrywkę i dekiel). Uwaga, śruba od dekla może być bardzo gorąca!
• Sprawdź czy ogień idzie w głąb pieca, a nie do góry.
• Kontynuuj palenie, dokładając drewno co jakiś czas, ale zawsze pozostawiając połowę paleniska wolną.
Wygaszanie pieca
Po zaprzestaniu dokładania drewna poczekaj aż wszystko z paleniska się wypali. Zamknij palenisko obydwoma deklami. Poczekaj 10 minut i zamknij góry szyber. Wentylator powinien być wyłączony na sterowniku na „OFF” oraz wyłączony głównym wyłącznikiem na ścianie. Nie otwieraj popielnika, popielnik będziesz czyścić dopiero przed następnym rozpaleniem, teraz jest zbyt gorący. Jeśli chcesz aby więcej ciepła dostało się na górę to pozostaw górny szyber otwarty przez 1 godzinę, ale nie dłużej.
Pamiętaj, że jeśli nie zamkniesz górnego szybra, to całe zakumulowane ciepło w ceglanej ścianie ucieknie do komina.
Teoria – zrozumieć działanie pieca
W tym fragmencie przedstawiona jest zasada działania pieca i opis w jaki sposób tworzy się ciąg i którędy przepływa powietrze i spaliny przez piec. Nie ma konieczności czytania i zgłębiania tego fragmentu, jednak te kilka prostych objaśnień pozwoli Ci na zrozumienie dlaczego instrukcja opisuje różne z pozoru dziwne czynności, łatwiejsze jej przyswojenie i szybsze usamodzielnienie się w zakresie obsługi pieca.
Rozpalanie
Na schemacie widać konstrukcję pieca. Podczas rozpalania wentylator tłoczy powietrze do paleniska i do komina, gdy nie ma jeszcze naturalnego ciągu. Naturalny ciąg powstaje gdy komin jest nagrzany – gorące powietrze jest znacznie lżejsze od zimnego i wytwarza ciąg w górę w kominie. Zanim komin się nagrzeje potrzebna jest praca wentylatora:
Krótki obieg
Gdy komin jest gorący i możemy liczyć na ciąg naturalny, to można wyłączyć wentylator, zasunąć cegły w popielniku i otworzyć pokrywkę paleniska – ciąg z komina zasysa powietrze przez palenisko, dzięki czemu nie dymi się z paleniska , a palenisko może być otwarte, co umożliwia dokładanie drewna:
Długi obieg
Zamknięcie dolnego szybra powoduje, że gorące spaliny z paleniska muszą przechodzić trudniejszą, dłuższą drogą, ale dzięki temu cała ceglana ściana zaczyna akumulować ciepło. Gorąca górna część komina jest już tak nagrzana, że wytwarza silny ciąg, który pozwala na przeciągnięcie spalin przez długi obieg i odebranie od nich całego ciepła:
Po wygaszeniu pieca pamiętaj, aby zamknąć zgodnie z instrukcją górny szyber gdyż w przeciwnym przypadku całe zakumulowane ciepło ucieknie przez komin w niebo. Zwróć także uwagę, że na poddaszu przy kominie są takie radiatory (grzejniki), które najwięcej ciepła oddają gdy włączony jest krótki obieg.
Jeśli doczytałeś od początku aż do tego miejsca, to naprawdę odznaczasz się cierpliwością i dociekliwością. Gratulacje 😃